Er is een duidelijke link tussen stress en de hippocampus. De hippocampus is betrokken bij het consolideren en archiveren van het expliciete geheugen, het testen van realiteitswaarde van ervaringen en het afremmen van de amygdala. Een onderzoek bij volwassenen met PTSS als gevolg van oorlogsgeweld en volwassenen met PTSS door kindermishandeling toonde aan dat hun hippocampi kleiner waren in omvang dan die van volwassenen zonder PTSS. Bij PTSS door kindermishandeling waren beide hippocampi gemiddeld 12% kleiner, bij veteranen met PTSS was alleen de rechterhippocampus gemiddeld 8% kleiner [Bremner, Southwick, Johnson, Yehuda & Charney, 1993; Bremner et al., 19958;1997}. Biologisch gezien komt dit door glucocorticosteroïden. Dit is een steroïde dat geproduceerd wordt in de cortex van de bijnieren. Voorbeelden hiervan zijn cortisone en cortisol. Deze hormonen helpen het lichaam om stresssituaties aan te kunnen door ervoor te zorgen dat snel vetten en eiwitten kunnen worden afgebroken tot glucose. Dit wordt gebruikt voor directe energie, nodig in vecht- of vluchtsituaties. Maar als dit te vaak of te lang gebeurd dan heeft dit een verstorend effect op het immuunsysteem en celgroei en celreproductie omdat dit alles tijdelijk wordt stopgezet. Langetermijn welbevinden wordt opgeofferd voor korte termijn overleving.

Chronische stress zorgt voor hoge waarden van glucocorticosteroïden in het bloed. De hippocampus kan een signaal afgeven tot het afremmen van de productie van deze glucocorticosteroïden in de bijnieren. Wanneer het volume van de hippocampus echter kleiner is zijn er ook minder receptoren om de productie af te remmen. Zo kan het systeem in een vicieuze cirkel geraken.  Ook geeft een kleinere hippocampus moeite met het geheugen, met het reguleren van emotionele reacties en een verminderde capaciteit om een realiteitscheck te doen, wat het leven moeilijker maakt met als gevolg meer stress. Langdurige stress heeft dus effecten op het functioneren van de hippocampus, de werking van het immuunsysteem en de stressregulatie.

Een recent onderzoek uit 2006 over stress en leren laat zien dat stress invloed heeft op de verschillende geheugensystemen die de hersenen aanzet. Lars Schwabe en Oliver Wolf publiceerden dit onderzoek in het Journal of Neuroscience. De conclusies zijn gebaseerd op experimenten met 59 personen. De helft van de deelnemers werd verplicht om zijn hand gedurende drie minuten in een bak ijskoud water te houden. Hormoonlevels lieten zien dat dit flink wat stress tot gevolg had. Vervolgens leerden de deelnemers het weer te voorspellen aan de hand van kaarten. De niet-gestreste deelnemers hanteerden heel bewust een simpele strategie. Een MRI-scan liet zien dat zij hierbij vooral de hippocampus activeerden. Dit hersengebied is belangrijk voor het lange termijngeheugen. De strategie van de gestreste deelnemers was veel complexer. De gestreste deelnemers waren niet in staat om hun strategie onder woorden te brengen. Uit de MRI bleek dat zij een deel van de middenhersenen (= het bovenste deel van de hersenstam, ons reptielenbrein) aanspraken dat betrokken is bij onbewust leren. Stress heeft invloed op het bewuste leerproces wat afhankelijk is van de hippocampus. Daarom gebruiken de hersenen bij stress andere bronnen.

Vrouwen die als kind verwaarlozing en geweld hebben meegemaakt bleken uit onderzoek aanzienlijk minder hippocampus activiteit te vertonen aan de linkerzijde [Stein, Koverla, Hanna, Torchia, & McClarty, 1997). De vermindering van deze activiteit gaf een duidelijke relatie te zien met verhoogde dissociatieve symptomen.

Er is een punt dat angst en paniek te veel worden en het een trauma wordt. Een trauma kan desastreuze gevolgen hebben voor de integratie tussen cognitieve en emotionele verwerking. De neurobiologische reacties variëren in intensiteit. Hoe vroeger, heftiger en langduriger het trauma, hoe groter en verstrekkender de gevolgen.  Onverwerkte en onopgeloste trauma’s kunnen sterke biologische, neurologische en psychologische verandering geven en zo resulteren in een PTSS.

Limbisch systeem, dwardoorsnede van de hersenen – Illustration Credit: Designua